پس از تصدی سمت نخست وزیری در ششم ماه مه گذشته، مصطفی‌الکاظمی، نخست وزیر جدید عراق اعلام کرد که به زودی از ریاض، تهران و واشنگتن دیدار خواهد کرد، اما به رغم این‌که قرار است نخست وزیر عراق نخستین سفر خارجی خود را در هفته آینده آغاز کند،  از برنامه سفر و یا این‌که نخست از پایتخت کدام کشور دیدن می‌کند، تا به حال اطلاعی در دست نیست.

به نظر می‌رسد اگر مصطفی‌الکاظمی سفرهای خارجی خود را از تهران آغاز نکند، مراکز تصمیم‌گیری در ایران احساس رنجش و خواری کنند، به ویژه این‌که در بیش از یک دهه گذشته، نخست وزیران عراق، آغاز سفرهای خارجی از تهران را به عرف و سنتی تبدیل کرده بودند، طوری‌که عادل عبدالمهدی، سفرهای خارجی خود را در نهم آوریل ۲۰۱۹، با دیدار از تهران آغاز کرد سپس در ۱۷ آوریل عازم ریاض، پایتخت عربستان سعودی شد. همچنان حیدرالعبادی نیز سفرهای خارجی خود را از تهران آغاز کرد و اکنون که عراق شاهد تحولات تازه‌ای شده است، دیدار مصطفی‌الکاظمی اهمیت بیشتری می‌تواند برای ایران داشته باشد، به ویژه این‌که عراق در آستانه ورود به مرحله دوم گفت‌وگوهای استراتژیک با آمریکا قرار دارد.

در همین حال، رسانه‌های محلی عراق به نقل از  قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق گزارش دادند که نخست وزیر عراق هفته آینده سفرهای خود را به ریاض و تهران آغاز می‌کند، اما مشاور امنیت ملی عراق به این امر اشاره نکرده است که کدام پایتخت مقصد اول سفر مصطفی‌الکاظمی را تشکیل می‌دهد.

هرچند برخی از ناظران ترتیب این دیدارها را کم‌اهمیت ارزیابی می‌کنند اما به نظر می‌رسد که این امر برای ایران حائز اهمیت است، زیرا رسانه‌های رسمی ایران سعی می‌کنند سفر نخست وزیر عراق به تهران را به صورت گسترده‌ای بازتاب دهند. خبرگزاری رسمی جمهوی اسلامی (ایرنا) بدون ذکر منبع گزارشی را منتشر کرده است مبنی بر این‌که سفر مصطفی‌الکاظمی به تهران مقدمه برای سفر وی به واشنگتن خواهد بود. ناظران بدین باورند که دولت ایران، آغاز سفرهای خارجی مصطفی‌الکاظمی از تهران را به عنوان پیروزی معنوی برای خود تلقی می‌کند، به خصوص این‌که تهران به شدت نگران اقدامات چالش برانگیز نخست وزیر عراق است.

در همین راستا، منقذ داغر، رئیس گروه تحقیقاتی مستقل در صحبتی که با ایندیپندنت عربی داشت، گفت: هرچند ترتیب دیدارها، اهمیت ویژه‌ای ندارد اما برای تهران که در این اواخر نفوذ خود را به‌صورت بی‌سابقه‌ای در عراق از دست داده است، این مسئله به عنوان یک پیروزی معنوی تلقی می‌شود. وی می‌افزاید: به باور بنده ایجاب می‌کند مصطفی‌الکاظمی سفرهای خارجی خود را با دیدار از تهران آغاز کند و با ترجیح دادن سفر به تهران، نیاز پیروزی معنوی ایران را برآورده کند و نخست وزیر عراق با این اقدام می‌تواند حمایت ایران را برای تحت کنترل آوردن گروه‌های شبه‌نظامی که دولت عراق را پیوسته به چالش می‌کشند به دست آورد.

از سوی دیگر، مصطفی‌الکاظمی پیش از آغاز سفر به تهران، در صدد کنترل گذرگاه‌های مرزی شده و می‌‌کوشد نفوذ گروه‌های مسلح را در نوار مرز کاهش دهد و البته نخست وزیر عراق می‌تواند همکاری ایران را برای ابعاد گروه‌های مسلح از نقاط مرزی به عنوان پیش‌شرطی برای افزایش حجم مبادلات تجاری با ایران قرار دهد. به ويژه این‌که ایران اخیرا از کاهش حدود ۳۰ درصدی میزان صادرات به عراق خبر می‌دهد.

شکی نیست که اظهارات محسن رضایی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در مورد کاهش میزان صادرات ایران به عراق و متهم کردن "صهیونیست ها" به تأثیرگذاری منفی بر روند مبادلات تجاری میان ایران و عراق، نشان می‌دهد که تهران از کاهش میزان صادرات به عراق ابراز نگرانی می‌کند. محسن رضایی در صحبت با خبرنگاران گفت: دشمنان ملت در داخل و خارج از کشور سعی می‌کنند مانع افزایش روابط تجاری ایران با عراق، چین و سایر کشورهای دوست و متحد ایران شوند و برای رسیدن به این هدف آن‌ها در تلاش برای اتخاذ اقداماتی هستند که روند مبادلات تجاری ایران را با دو کشور مزبور دچار چالش‌ کنند و البته ما هرگز اجازه نخواهیم داد تا آن‌ها به هدف شومی که دارند نزدیک شوند.

در پیوند به تحریم‌های اقتصادی اعمال شده علیه ایران، محسن رضایی گفت: "جنگی که امروز علیه ایران جریان دارد، به مراتب شدیدتر از جنگی است که از سال۱۹۸۰ تا ۱۹۸۹ ادامه داشت، در آن زمان، دشمن بعثی از سلاح شیمایی استفاده می‌کرد و آمریکا امروز دست به اقدامات خشن‌تری می‌زند و از رساندن هیچ گونه آسیبی به ایران دریغ نمی‌کند، آمریکا نه به قطعنامه‌های بین‌المللی احترام می‌گذارد و نه حقوق بشر را رعایت می‌کند."

البته نگرانی ایران نسبت به اقدامات اخیر مصطفی‌الکاظمی برای کنترل گذرگاه‌های مرزی و برخی پرونده‌های دیگر از جمله واردات برق به عراق می‌تواند به عنوان اهرم فشاری در دست نخست وزیر عراق باشد و با استناد به این مسائل تهران را وادار به پذیرش تفاهمات جدیدی کند. افزون بر آن، چند پارگی میان رهبران ایران و افزایش اختلافات داخلی در آن کشور می‌تواند به سود برنامه‌های مصطفی‌الکاظمی در تعامل با ایران تمام شود.

منقذ داغر، افزود: موافقت ایران در امر تعیین مصطفی‌الکاظمی به عنوان نخست وزیر عراق، این پیام را می‌رساند که با توجه به وضعیت فراهم شده در عراق، تهران نیاز به حضور شخصیتی مانند مصطفی‌الکاظمی را در سمت نخست وزیری احساس می‌کرد که با غرب نیز روابط داشته و در عین زمان، هماورد و مخالف ایران نباشد. وی در ادامه گفت: در حالی‌که جناح اصلاح‌طلبان، مداخلات ایران در منطقه که از سوی سپاه پاسداران صورت می‌گیرد را بی‌نتیجه تلقی می‌کنند اما گروه‌های مسلح عراقی وابسته به ایران سعی می‌کنند نشان دهند که عراق همچنان در تسلط ایران است. البته اقدامات تهدیدآمیزی را که گروه‌های مسلح عراقی وفادار به ایران انجام می‌دهند مورد تأیید جناح اصلاح‌طلبان نیست و تنها رهبران جناح محافظه‌کار و فرماندهان ارشد سپاه پاسداران از اقدامات یادشده حمایت می‌کنند.

اکنون با درنظرداشت همین وضعیت، مصطفی‌الکاظمی می‌تواند از فضای ناسازگاری در ایران بهره‌برداری کند، به ویژه این‌که پس از کشته شدن قاسم سلیمانی، سپاه پاسداران هیبت و قدرت خود را تا حد بسیاری از دست داده است. منقذ داغر گفت: در حال حاضر، ایران نسبت به هر زمان دیگری آماده سازش است و مصطفی‌الکاظمی باید از این فرصت فراهم شده تاریخی بهره‌برداری کند و البته به گمان اغلب تهران و ریاض پای میز مذاکره خواهند نشست.

در همین حال، محمد حبیب، نویسنده و روزنامه‌نگار عراقی گفت: مصطفی‌الکاظمی نمی‌خواهد خود را در رویارویی با گروه‌های مسلح قرار دهد، از این جهت، ممکن است نخست وزیر عراق سعی کند در سفر به تهران، همکاری دولت ایران برای این امر جلب کند و البته آن زمان به آسانی می‌تواند پرونده گروه‌های مسلح را مورد پیگیری قرار دهد. وی افزود: اگر مصطفی‌الکاظمی بتواند ایران را متقاعد سازد که حضور نیروهای دولتی در نوار مرز به سود هر دو کشور است، آن وقت تهران گروه‌های مسلح وابسته به خود را زیر فشار قرار می‌دهد و در نتیجه، عراق می‌تواند به هدف مورد نظر خود برسد.  البته نخست وزیر عراق گزینه‌های بسیاری برای مطرح کردن با مقامات ایرانی دارد که می‌تواند از آن‌ها برای ایجاد روش جدیدی از روابط با ایران استفاده کند، با توجه به چالش‌های که فراروی ایران و متحدانش قرار دارد، مصطفی‌الکاظمی می‌تواند از موقعیت قوی‌تری ایران را متقاعد کندکه تنها راه کاهش خسارت‌های ایران، ایجاد یک عراق قدرتمند است که روابط آزاد و مستقل با همه کشورها داشته باشد.

از سوی دیگر، احسان الشمری، رئیس مرکز پژوهش های سیاسی در صحبتی که با ایندیپندنت عربی داشت، گفت: دیدار مصطفی‌الکاظمی از تهران می‌تواند این پیام را برساند که عراق خواستار ایجاد روابط متوازن با ایران و آمریکا است و نمی‌خواهد به صورت کامل خود را به آمریکا وابسته کند. وی افزود: مصطفی‌الکاظمی پرونده‌های متعددی همچون مسئله حضور نیروهای آمریکایی در عراق را در دست دارد. نخست وزیر عراق می‌تواند به ایران اطمینان دهد که هرچند این نیروها در عراق حضور دارند اما هرگز از عراق به عنوان سکوی برای حمله به ایران استفاده نخواهند کرد. احسان الشمری، گفت: مصطفی‌الکاظمی می‌خواهد به عنوان یک میانجی، میان تهران و واشنگتن از یک سو و میان تهران و ریاض از سوی دیگر نقش ایفا کند.

الشمری افزود: مسئله کنترل گذرگاه‌های مرزی، یکی از پرونده‎‌های است که به احتمال بسیار مورد بررسی دوجانب قرار خواهد گرفت، به ویژه این‌که نخست وزیر عراق از گذرگاه‌های غیر رسمی به شدت ابراز نگرانی می‌کند، بنابر این، مصطفی‌الکاظمی سعی می‌کند در جریان سفر به تهران در مورد این چالش با مقامات ایرانی به تفاهم برسد و برای بستن گذرگاه‌های غیر رسمی، میان دو کشور همکاری و هماهنگی ایجاد شود. افزون بر آن، کنترل گروه‌های مسلح، مسئله دیگری است که مصطفی‌الکاظمی آن را با مقامات ایرانی در میان خواهد گذاشت، زیرا وی می‌داند که ایران می‌تواند نقش موثری در کنترل گروه‌های مسلح داشته باشد و آن‌ها را به خودداری از حمله به منافع کشورهای غربی به ویژه آمریکا در عراق فراخواند و از آن‌ها بخواهد از تنش با دولت جلوگیری کنند و خود را در چارچوب نیروهای حشد شعبی قرار دهند.

https://www.independentarabia.com